MÂY KHÓI QUÊ NHÀ 

Tuyển tập thơ  PHẠM CAO HOÀNG

Nhà xuất bản THƯ ẤN QUÁN, Hoa Kỳ, Tháng 5.2010

B́a và phụ bản của Họa sĩ ĐINH CƯỜNG

Nguyễn Thị Hải Hà

giới thiệu

 

 

http://2.bp.blogspot.com/-J6v8h4DIPVw/UE5nj1at-kI/AAAAAAAAIJU/rgNTjphrrmY/s640/Slide1.PNG

 

 

 

 

 

Tôi thấy nhiều nhà thơ chọn khoảng thời gian mười năm làm cái mốc đánh dấu sự thay đổi, thường là nh́n lại một cuộc t́nh. Vâng, vâng, tôi nhớ Nguyễn Tất Nhiên với hai năm t́nh lận đận và năm năm trời không gặp của Phạm Văn B́nh hay chỉ cần một năm qua là phai mờ hương cũ như trong bài hát của Phạm Duy. Tôi mạo muội xem đây là trường hợp ngoại lệ bởi v́ tôi có thể dẫn chứng nhiều nhà thơ khác, Vũ Hoàng Chương chẳng hạn, đă dùng mốc thời gian mười năm đánh dấu mối t́nh. Trong bài thơ Lá Thư Ngày Trước Vũ Hoàng Chương hai lần nhắc đến chữ mười năm.

 

yêu một khắc để mang sầu trọn kiếp

t́nh mười năm c̣n lại những tờ thư

và

yêu mê thế để mang sầu trọn kiếp

 t́nh mười năm c̣n lại chút này đây

và

thế mà tan tác mười năm mộng

có kẻ ra đi chẳng một lời

nửa kiếp lênh đênh dừng phố cũ

một ḿnh trơ với tuổi ba mươi (Phố Cũ)

 và

Thời gian qua, anh chỉ suốt mười năm

tiếc cho hoa đang nụ nguyệt đang rằm (T́nh Xưa)

 

Không riêng ǵ nhà thơ Vũ Hoàng Chương, nhà thơ Phạm Công Thiện cũng dùng cái mốc mười năm để tưởng nhớ trong bài thơ Bất Nhị.

 

mười năm qua gió thổi đồi tây

tôi long đong theo bóng chim gầy

một sớm em về ru giấc ngủ

bông trời bay trắng cả rừng cây

 

Mười năm trong thơ Vũ Hoàng Chương là thời gian chứa đầy cơn đau, ngỡ ngàng với mất mát.  Mười năm trong thơ của Phạm Công Thiện lăng đăng như cánh chim,  hoa trắng phất phơ đầy trong gió, phảng phất hươngThiền Ngoài Vũ Hoàng Chương c̣n có Phạm Thiên Thư (Dấu Chân Chim), Nguyễn Bắc Sơn (Một Ngày Nhàn Rỗi), và Trần Dzạ Lữ (Mười Năm Ở Chợ) là vài thí dụ tiêu biểu.

 

Tập thơ Mây Khói Quê Nhà của Phạm Cao Hoàng bao gồm các chủ đề thường thấy ở các nhà thơ cùng thế hệ với ông, như Nỗi Buồn Chiến Tranh, Tuổi Trẻ, T́nh Yêu, và Thân Phận Tha Hương. Bài thơ đầu tiên Đi Giữa Chiến Tranh viết năm 1969 vào thời điểm Việt Nam đang triền miên trong lửa đạn. Tuổi trẻ Việt Nam như những chàng Romeo ngây thơ, bước vào chiến tranh là đương đầu với cái chết. Phạm Cao Hoàng trong khi thương tiếc cho tuổi trẻ của thế hệ ông đă dùng cái mốc thời gian mười năm.

 

quê cũ mười năm mây lớp lớp

mười năm mưa khóc buổi sang mùa

dưới trời sương lạnh rơi tan tác

rét mùa đông cũ rét lê thê

 

Mây lớp lớp làm tôi nghĩ đến câu thơ “bạch vân thiên tải không du du” (có ai đó đă dịch là ngàn năm mây trắng lửng lơ trôi) và từ đó thấy ngậm ngùi khi mây vẫn vô tư bay hoài ngàn năm c̣n những cuộc đời trai trẻ bị cắt ngắn trong chiến tranh.  Mười năm ông xa nhà v́ chiến cuộc, nỗi nhớ quê nhà gắn liền với cái rét của mùa đông được viết thành những câu thơ ăm ắp nỗi buồn. Khôngbuồn sao được v́:

 

ai bắn vào hồn tôi trái nổ

đứt từng mạch máu nát tim tôi

vỡ vỡ chiều nay tôi sắp vỡ

chiến tranh chiến tranh bao giờ thôi

 

Các nhà thơ Việt Nam người nào cũng phản chiến. Càng mang tính chất nhân bản, càng thương yêu cuộc đời và loài người người ta càng nên chống chiến tranh, ngoại trừ khi cần phải bảo vệ quê hương.

 

Trong bài thơ Hành Phương Đông nhà thơ Phạm Cao Hoàng trở lại với thời điểm mười năm.

 

người ba mươi ta cũng ba mươi

kể cũng đă mười năm rồi, xa lắc

th́ vui đi cho hết một đời

rằng ta kẻ trời cho sống sót

 

mười năm, ta hay ngươi người viễn khách

rét chưa về mà hồn lạnh căm căm

 

kể cũng đă mười năm rồi ngươi hỡi

ngửa nghiêng cùng lịch sử thăng trầm (Hành Phương Đông)

 

Có một điều tôi chú ư và lấy làm thú vị ở đoạn thơ trích trong bài Hành Phương Đông là bài này được viết vào năm 1971 có nghĩa là lúc ấy tác giả Phạm Cao Hoàng mới hai mươi mốt tuổi thôi. Mười năm trước tác giả chỉ là một chú bé mười một tuổi. Điều ǵ đă xảy ra và tác động đến tâm hồn của nhà thơ? Phải chăng đây là một dụng ư khéo léo của tác giả khiến ông chủ bút tờ báo nghĩ làbài thơ là của một nhà thơ già dặn tuổi đời? Đọc tập thơ Mây Khói Quê Nhà, tôi thấy những bài thơ từ năm 1969 cho đến 1971 có phong cách của một người viết (ra vẻ) già dặn, đó là giọng thơ của một tráng sĩ phong sương, đặc biệt là bài Hành Phương Đông.Tuy nhiên, phân tích cho kỹ th́ đây là những bài thơ mà nhà thơ trẻ tuổi Phạm Cao Hoàng chịu ảnh hưởng của nhiều nhà thơ tên tuổi thời tiền chiến như Nguyễn Bính (Hành Phương Nam), Huy Cận (Trường Giang), Thâm Tâm (Tống Biệt Hành). Sự ảnh hưởng này làm thơ của ông thêm phần phong phú như cách dùng điển tích của các nhà thơ xưa. Mây lớp lớp làm người đọc không khỏi rung động nghĩ đến h́nh ảnh tuyệt đẹp của

 

lớp lớp mây cao đùn núi bạc

chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa

chiều quê dơn dợn vời con nước

không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà (Trường Giang, Huy Cận)

 

Kể từ năm 1973 nhà thơ Phạm Cao Hoàng chuyển hướng, viết rất nhiều thơ t́nh. Từ năm 1973 cho đến năm 1979 tôi không thấy cáimốc thời gian mười năm và giọng thơ không c̣n cái vẻ tráng sĩ phong sương nữa. Măi đến năm 2009 trong bài thơ Dù Sao Vẫn Cám Ơn Đời ông viết ở Virginia năm 2009 đề tặng nhà thơ Trần Hoài Thư ông mới dùng lại mốc thời gian mười năm. 

 

Mười năm là một khoảng thời gian đủ dài để nỗi đau của một mối t́nh tan vỡ lắng xuống, chỉ c̣n đọng lại những ngậm ngùi, nhưng mười năm xa quê mà nỗi nhớ nhà trong tim ông vẫn cồn cào.

 

 mười năm nước chảy qua cầu

 chuyện về đất nước là câu chuyện buồn

 mười năm sống kiếp tha phương

 thân nơi biển bắc mà hồn biển đông

 mười năm thương ruộng nhớ đồng

 ḷng c̣n ở lại sao không quay về

 mười năm nhớ đất thương quê

 bước đi một bước nặng nề đôi chân

 mười năm một thoáng phù vân

 tiếng chim vườn cũ mùa trăng quê người

 dù sao vẫn cám ơn đời

 biển xanh và sóng núi đồi và em

 

mười năm như một giấc mơ

 

Đem so sánh hai bài thơ cùng dùng cái mốc mười năm, Đi Giữa Chiến Tranh (1969) và Dù Sao Vẫn Cám Ơn Đời (2009) tôi thấy rơ ràng một bước tiến dài trong cách ông thể hiện t́nh cảm. Trong bài sau, câu thơ biểu lộ t́nh cảm đậm đà hơn, lời thơ chất chứa suy tư hơn.  Ở đây phải công bằng mà nói, trong bài thơ Đi Giữa Chiến Tranh ông chỉ có hai câu nói về mười năm nhưng ông dùng chữ mây lớp lớp gợi lên sự phù du của kiếp người và cái vô t́nh của thời gian rất đắc. Khi nhà thơ c̣n trẻ tuổi ông dùng mưa thay nước mắt để tả nỗi buồn. Vài mươi năm sau cũng là nỗi buồn mười năm nhưng câu thơ cô đọng, lời thơ mượt mà, t́nh cảm sâu kín mà nồng nàn. Bài thơ cho thấy tác giả buồn v́ nhiều nỗi, chuyện đất nước sau cơn chinh chiến, chuyện tha hương, và chuyện đời người. Câu thơ Tiếng chim vườn cũ mùa trăng quê người tràn ngập âm thanh và h́nh ảnh lồng trong không gian của quá khứ; và câu thơ biển xanh và sóng, núi đồi và em, cho tôi thấy rằng nhà thơ sống kiếp tha hương không thể tách rời h́nh ảnh người thương ra khỏi thiên nhiên. 

 

Viết về thơ là một hành động mạo hiểm bởi v́ tôi là “người ngoại đạo”; tuy nhiên, mạo hiểm có sức quyến rũ của nó. Rào trước đón sau để xin tác giả và độc giả tha cho cái mạo muội của tôi. Nhờ vào rừng lạ tôi hái được vài đóa hoa lạ. Ngoài cái mốc thời gian mười năm tôi thấy biểu tượng “mây” được nhà thơ Phạm Cao Hoàng dùng suốt chiều dài tập thơ. Hy vọng tôi sẽ có dịp giúp vui độc giả về biểu tượng mây trong thơ Phạm Cao Hoàng ở một bài viết khác. Để chấm dứt xin mời bạn đọc bốn câu thơ trong bài Trước Khi Rời Việt Nam được viết năm 1999. Qua bốn câu thơ này độc giả sẽ thấy nhan đề của tác phẩm.

 

bữa đó con về thăm Phú Thứ

gặp lại mùi hương của ruộng đồng

gặp lại những năm và tháng cũ

mây khói quê nhà nhẹ bước chân.

 

NGUYỄN THỊ HẢI HÀ

2011

 

Nghe chương tŕnh Văn Học Nghệ Thuật

Đài RFA giới thiệu tập thơ MÂY KHÓI QUÊ NHÀ

http://phamcaohoangaudiovisual.blogspot.com/2012/08/23-gioi-thieu-tap-tho-may-khoi-que-nha.html